Nina HLN online

Heb jij ‘allostatische stress’?

Het kan de verklaring zijn voor veel fysieke klachten. Huisdokter geeft advies (Marie Pauwels 20-06-22, 16:32 Laatste update: 11:50) artikel Nina

Veel mensen kampen met stress, vaak zonder dat ze het zelf doorhebben. Wanneer die stress maar blijft aanhouden, spreken we van ‘allostatische stress’ en die kan meerdere uiteenlopende, fysieke klachten veroorzaken. Dokter Anne-Marie Frisque legt uit hoeveel stress te veel stress is én wat je kan doen om jezelf en je lichaam tot rust te brengen. “Heel wat ziektes ontstaan én verergeren door allostatische stress.”
“Stress is het nieuwe roken”, zegt men weleens. Het heeft dan ook niet alleen op je geest, maar ook op je lichaam verschillende negatieve effecten. “Toen ik als huisdokter werkte, kreeg ik patiënten over de vloer met een heel breed scala aan klachten”, begint dokter Anne-Marie Frisque. Zij begeleidt al twintig jaar mensen met psychosomatische klachten door stress.

“Ik beeld mij deze klachten toch niet in?”

“Nek- of rugpijn, maag- en darmproblemen, hoofdpijn, buikpijn, diarree, hyperventilatie, duizeligheid, kortademigheid, angst ... Heel veel patiënten vertoonden diverse symptomen die, als je ze allemaal naast elkaar legde, bijna niet verklaard konden worden door één fysieke oorzaak. ‘Maar ik beeld mij deze klachten toch niet in, dokter?’, zeiden ze.”

“De klachten waren er écht, maar doordat ze zo uiteenlopend en fysiek waren, legden veel patiënten zelf de link niet met een stresssituatie thuis of op het werk.” Anne-Marie besefte toen hoe groot de impact van stress op ons lichaam is.

Vechten of vluchten?

“Bij mensen met chronische stress zit het lichaam in plaats van in homeostase (de rusttoestand waarin het lichaam zich herstelt, red.) voortdurend in allostase, ook wel bekend als de vecht- of vluchtreactie. Je alertheid stijgt, er komt adrenaline in je bloed, je gaat sneller ademen, je hartslag gaat omhoog, je spieren spannen zich op,...”

“Het is een primitieve reactie die maakt dat ons lichaam zich aanpast aan levensbedreigende situaties. Die reactie is heel nuttig als je als reebok in de savanne aan het grazen bent en er plots een gevaarlijk dier nadert. Als je op kantoor een deadline hebt tegen gisteren en er twee bazen achter je aan zitten, is het minder bevorderend. Terwijl die situatie helemaal niet levensbedreigend is, maakt het lichaam zich tóch klaar om te vechten.”

Mensen met chronische of allostati­sche stress raken zo gewoon aan hun toestand dat ze het zelf niet eens meer door hebben

Als je lichaam lange tijd in die vecht- of vluchtmodus zit, begint dat fysiek door te wegen. “Mensen met chronische of allostatische stress raken zodanig gewoon aan hun toestand dat ze het zelf niet eens meer door hebben. Ze hebben niet de structuur om te pauzeren, blijven maar doordoen en negeren hun klachten. Tot ze erbij neervallen en hun batterij volledig op is omdat ze zo lang onder stress hebben gezeten. Heel wat ziektes ontstaan én verergeren door allostatische stress.”

Actief leren ontspannen

Ondertussen begeleidt Anne-Marie al twintig jaar mensen met stress en psychosomatische klachten. “Mensen beseffen niet dat hun mentale toestand de oorzaak is van de symptomen die ze ervaren. Ze zeggen: waarom zou ik naar een psycholoog gaan als ik mij deze klachten niet inbeeld? Toch is het belangrijk dat ze er niet mee blijven rondlopen.”

De oplossing ligt voor de hand: mensen met allostatische stress moeten zich in feite actief leren ontspannen. “Als patiënten binnenkomen in ons stresslabo stellen we hen eerst een aantal vragen. Waarvan krijg je energie? Waarvan ontspan je? Klassiekers zijn sport en beweging, maar de oplossingen zijn niet altijd dezelfde voor iedereen. Sommige mensen ontspannen door te breien, terwijl anderen daar juist heel zenuwachtig van worden. Wij gaan ze stimuleren om actief te ontspannen.”

Rustig ademen

Daarnaast is het belangrijk om te focussen op een gezonde levensstijl. “Niet te veel koffie, niet te veel alcohol. Relaxatie- en meditatie-oefeningen zijn heel goed om uit je stresstoestand te stappen, maar het is wel belangrijk om het regelmatig genoeg te doen. Ook simpele ademhalingsoefeningen zijn heel efficiënt om je lichaam uit een stresstoestand te halen. Tegenwoordig zijn er ook veel goede apps, zoals Headspace en Calm, die je kunnen helpen te ontspannen.”

Ook de manier van denken leren veranderen is belangrijk. “Wij raden patiënten aan om een dagboek bij te houden en daarin dagelijks een aantal dingen te noteren. Wat heb je vandaag gedaan waarover je je tevreden voelt? Wat heeft iemand anders gedaan voor mij waarover ik tevreden ben? Wat zie ik, ruik ik, proef ik? Waar ben ik dankbaar voor? Door deze simpele oefening leer je uit je hoofd te komen. Om gelukkig te zijn en je te ontspannen is het heel belangrijk om te kijken naar wat er wél goed gaat.”